Otogaz Nedir

LPG "Likitleştirilmiş Petrol Gazı" anlamına gelir. Temel olarak BÜTAN ve PROPAN karışımından meydana gelir. Renksiz ve kokusuzdur, zehirleme özelliği yoktur. Bir kaçak halinde farkedilebilmesi için özel olarak kokulandırılmaktadır. 

LPG atmosfer basıncında gaz halinde olup, basınç altında sıvılaştırılarak depolanır, tanklara ve tüplere doldurulup taşınır. Stok tanklarına ve tüplere hacmin % 80-85'ini aşmayacak oranda Likit halde doldurulur. Hacmin kalan % 20 si buharlaşan LPG'den kaynaklanan gaz fazı halindedir. LPG kullanıldıkça azalan likit hacmi gaz fazı tarafından doldurulur. 

LPG petrolün işlenmesinden ya da petrol yataklarında karışmış biçimde bulunduğu petrol veya doğalgazdan ayrıştırılarak elde edilir. 

Ülkemizde kullanılan LPG, %30 Propan ve %70 Bütan karışımından meydana gelmektedir. 

LPG'nin araçlarda alternatif yakıt olarak kullanımı günümüzde giderek yaygınlaşmaktadır. Büyük bir gelişme gösteren sektöre LPG ve Akaryakıt dağıtım şirketleri de büyük ilgi duymakta ve LPG dönüşümü yapılan araçların ikmali için Otogaz istasyonlarına hergün bir yenisi eklenmektedir. Bu gelişme içerisinde, araçların LPG'ye dönüşümünün tebliğ, tüzük ve standartlara uygun yapılması ve bunun denetimi önem kazanmaktadır.

Otogaz Nedir?

Otogaz, en verimli, çevreci ve ekonomik yakıt olan  LPG'nin, araç yakıtı olarak kullanılan haline Otogaz denir. Otogaz, propan ve bütan gazlarının TS EN 589 standardına uygun olarak  mevsimsel karışımıyla tüketiciye sunulan halidir.

Otomotiv Sektöründe LPG'nin Yeri

LPG yüksek kaliteli bir enerji kaynağıdır ve ısınmada, endüstride, tarımda, el sanatları ile ilgili alanlarda olduğu kadar, otomotiv sektöründe de yaygın olarak kullanılır. 

LPG, benzine karşı uygun bir alternatiftir. R.O.N. (Araştırma Oktan Sayısı) ve M.O.N. (Motor Oktan Sayısı) değerleri bütan ve propanın benzine göre daha üstün bir vuruntu-önleme gücüne sahip olduğunu göstermektedir. LPG kullanan motorlara ilişkin testler göstermiştir ki, benzin kullanan motorlarla karşılaştırıldığında, propan ve bütanın eşdeğerlik katsayılarını teorik eşdeğerlik katsayılarına göre %8 düşüren yaklaşık %8'lik bir verimlilik artışı elde edilir. LPG çok yüksek vuruntu-önleme değerlerine sahiptir ve LPG motorlarının gücü benzinlilerle aynıdır. 

Teknik açıdan özetlemek gerekirse, LPG ;
Daha az zararlı emisyon üretir,Gaz halinde kullanıldığından motor yağı ömrünü uzatır,Karbon birikimi olmadığından motorun ömrünü uzatır.

LPG ve Çevre

Trafikteki artış çevreyi ve enerji tüketimini giderek daha kötü biçimde etkilemektedir. Karbon ve azot monoksit, yanmamış hidrokarbon, kurşun, karbondioksit, kükürt dioksit, kömür parçacıkları (dizelde) gibi emisyonların çevreye yayılmasından özellikle taşımacılık sektörü sorumludur. 

Yanma olayı kaçınılmaz olarak kirleticidir. Yanma sonucu oluşan emisyonlar yakıtın fiziksel ve kimyasal özelliklerine, yakıcı/yakıt karışımının bileşimine, ayrıca yanma sürecine ve çevre koşullarına bağlıdır. 

 

Şekil 1.1 Benzin , Dizel ve LPG emisyonlarının karşılaştırılması

Benzin, kurşunsuz yakıt, dizel ve LPG emisyonlarını karşılaştırırsak, tüm bu yakıtların karbon ve azot monoksitlerle birlikte yanmamış hidrokarbonlar ürettiğini, ancak kurşunun yalnızca benzin tarafından açığa çıkarıldığını görürüz. Bundan başka, LPG kükürt dioksit ve aromatikleri üretmez (Tablo 1.1.) 

Yanmayla ortaya çıkan tüm ürünler havanın kalitesi üzerinde kötü etki yapar. Ancak mutlak madde miktarlarından daha önemli olan, her bir bileşiğin zehirlilik derecelerinin bilinmesi ve gerçek zararlılık ölçülerinin tanımlanmasıdır.

Tablo 1.1. Yanma Ürünlerinin Zehirlilik Parametreleri
Bileşik Zehirlilik Parametresi
CO Karbonmonoksit 1
HC Yanmamış hidrokarbon 60
NOx Azot monoksit 100
IPA ve aldehit 130
SO2 Kükürt dioksit 130



Yukarıdaki tablodan görebileceğimiz gibi, yanmadaki daha zehirli ürünler olan kükürt dioksit ve kurşun, LPG'de bulunmamaktadır.

LPG'nin Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri

LPG havadan ağır olduğu için bir kaçak halinde zemine çöken ve yüksek derecede yanıcı olan karakteristik bir "sis" oluşturur. Bu nedenle LPG kaçaklarına müsaade edilmemeli, LPG'li ortamlarda açık alev kaynakları bulundurulmamalı ve sigara içilmemelidir. Sıvı haldeki LPG ise sudan hafifdir ve tankların dibinde su birikimlerine rastlanabilir. 

Bir hacim sıvı LPG, yaklaşık olarak kendisinin 250 misli hacimde gaz LPG oluşturur. Bu yüzden sıvı haldeki LPG kaçağı, aynı hacimdeki gaz kaçağına göre çok daha tehlikelidir. 

LPG gres, yağlar ve boya gibi maddeleri eritir. Doğal kauçukta şişmelere neden olur; yaygın olarak kullanılan metallerde ise korozyona neden olmaz. LPG de kullanılan esnek hortumlar bu yüzden sentetik kauçuktan yapılırlar. 

Ayrıca zehirli olmasa da, anestetik özelliklerinden dolayı LPG'nin solunmaması tavsiye edilir. Bunlara ek olarak, sıvı haldeki LPG'nin hızla buharlaşması soğuk yanıklarına sebep olabileceğinden, sıvı haldeki LPG ile temas edilmemelidir. 

Buhar Basınçları: 

LPG'nin buhar basınçları sıcaklıkla orantılı olarak artar. Ülkemizde kullanılan LPG nin buhar basıncı 15° C'de 3 Bar civarında, 30° C'de 5 Bar civarındadır. 

Dolayısıyla LPG'li araçların LPG sistemindeki basınçları normal şartlar altında 5 Bar'dan daha yüksek olmamaktadır. 

Tutuşma Sınırları: 

LPG bütün diğer yakıtlar gibi yanıcıdır. Hava ile %2 ila %8.7 oranlarındaki LPG karışımı, kapalı ortamlarda yanıcı ve patlayıcı bir karışım oluşturur. LPG bu yanma aralığına diğer gazlara göre daha çabuk ulaşır ve atmosferde farkedilmesi zor olan yanıcı karışımlar meydana getirir. 

Herhangi bir kaçak nedeniyle ortama birikmiş LPG'nin dağıtılması için zeminde hava sirkülasyonu yaratmak gerekir. En geçerli yöntem ise pülverize basınçlı su sıkılmak suretiyle gazın dağıtılmasıdır.

Tablo 1.2. Bütan ve Propanın Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri

Dünyamızda LPG' nin Oto Yakıtı Olarak Kullanımı

Kolay bulunması, teknoloji ve endüstrideki ilerlemeler, ekonomik ve ekolojik zorunluluklar, tüm dünyada LPG'nin otomotiv sektöründe kullanımının hızla gelişmesi için uygun şartlar hazırlamıştır. 

Çoğu hükümet duyarlı enerji politikaları ve LPG'yi destekleyen ekonomik ve mali teşviklerle, bu yakıtı kullanıma sokmuşlardır. 1990 yılında, dünya genelinde LPG tüketimi 134.6 milyon ton olarak gerçekleşirken, bunun %73.3'ü enerji üretiminde, %19.5'u petrokimya endüstrisinde ve %7.2'si (9,650,000 ton) otomotiv endüstrisinde kullanılmıştır.

Tablo 1.3. 2009 Yılı Ülkelere Göre LPG Kullanan Araç Sayısı
ÜLKE LPG Kullanan Araç Sayısı
ABD 9.000.000
Hollanda 5.400.000
Japonya 4.500.000
Meksika 2.400.000
Türkiye 2.000.000
Avusturalya 2.000.000
Güney Kore 1.600.000
Rusya 1.500.000
Kanada 1.000.000
Yeni Zelanda 800.000
Tayland 750.000
Endonezya 500.000
Cezayir 350.000
Table Cell Table
Diğerleri 6.000.000



Altmışlı senelerin başından itibaren Japonya hükümeti Tokyo'daki taksilerin LPG kullanmalarını zorunlu kılan bir karar aldı. Bugün Tokyo'da faaliyet gösteren 270.000 taksinin herbiri yılda 6 ton LPG tüketmektedirler. Bu sayede Japonya dünyanın bir numaralı LPG pazarı konumuna gelmiş bulunmaktadır. 

Diğer Asya ülkelerinde de hükümetler bu örneği uygulamışlardır. Güney kore'de LPG ile çalışan 278.000 taksi, Tayland'ta ise 19.000 taksi bulunmaktadır. LPG fiyatının benzin fiyatına göre üç kat daha ucuz olduğu Tayland'ta sadece 1996 senesinde 10.000 taksiye LPG yakıt donanımı monte edilmiştir. 

Avustralya'da ise hükümet 1992 senesinde; LPG oto yakıtının 5 sene vergiden muaf tutulmasını ve bu kararda olabilecek bir değişikliği bir yıl öncesinden halka bildireceğini karar altına aldı. Bugün Avustralya'da büyük şehirlerdeki araçların %20'si LPG ile çalışmaktadır. 

Amerika'da 1990 senesinde "Clean Air Act" kanununda yapılan değişikliklerle daha ağır yeni standartlar yürürlüğe sokulmuştur. 

Çevre koruma alanında öncü bir eyalet olan Kaliforniya, tüm otomobil üreticilerine gerçekleştirilmesi çok güç olan "sıfır kirlilik" hedefini ilke olarak kabul ettirmiştir. Piyasaya sürülecek araçların enaz %2'si bu kurala uymak mecburiyetindedir. 2003 senesinde ise bu oran %10'a çıkacaktır. Propan ve doğalgaz gibi alternatif yakıtlar bu ülkede büyük ölçüde teşvik edilmektedir.

Avrupa'da LPG'nin Oto Yakıtı Olarak Kullanımı

Dünyada LPG donanımlı en fazla araç 1.200.000 adetle İtalya'da bulunmaktadır. İtalya'da hava kirliliğinin yoğun olduğu zamanlarda uygulanan iki günde bir trafiğe çıkma kısıtlamasının yürürlükte olduğu 18 bölgede LPG ile işleyen araçlar bu uygulama haricinde tutulmaktadır. Ayrıca araçlar LPG yakıtı için teçhiz tarihinden itibaren 3 sene boyunca araç vergisinden muaf tutulmaktadır. LPG'li araç sayısı bakımından ikinci sırada yeralan Hollanda'da LPG kullanımı 1955 senesinden beri teşvik edilmektedir ve Doğal Gazın büyük rekabetine rağmen Holanda bugün Avrupa'nın ikinci büyük pazarıdır. LPG yakıt olarak Hollanda'da 50'li yıllardan beri teşvik edilmektedir ve 2000 adetle en fazla LPG yakıt istasyonunun bulunduğu ülkedir. Belçika "sıfır" vergilendirme ile LPG'den en düşük vergi alınan ülkedir. Bugün Belçika'da LPG fiyatı dizel yakıtından 2 defa ve benzinden ise 3 defa daha ucuzdur. 1993 senesinden beri LPG ile çalışan araç sayıları yılda %5 oranında artmaktadır. 

Önümüzdeki senelerde LPG talebinin yılda %30 oranında artması beklenen Fransa, araç başına en yoğun LPG yakıt istasyonuna sahip ülkedir. (1000 Araç başına 25 istasyon). 

LPG tüketiminin 35 kat arttığı Polonya ise tüketimin son üç senede en çok artış kaydettiği ülke konumundadır. 

Avrupa'da 1996 Senesinde TON olarak LPG Oto Yakıtı Tüketimi şöyledir: 

 

Tablo 1.4. Ülkelere Göre LPG Oto Yakıtı Tüketimi
ÜLKE TÜKETİM
İtalya 1.185.000 Ton
Polonya 750.000 Ton
Hollanda 247.000 Ton
Belçika 50.000 Ton
Fransa 45.000 Ton
Çek Cum. 17.000 Ton
Almanya 8.000 Ton
Danimarka 1.000 Ton


 

Türkiye'de LPG'nin Oto Yakıtı Olarak Kullanımı

Türkiye'de Sanayi Bakanlığınca 29/6/1995 tarih ve 22328 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan bir yönetmelik ile araçlarda alternatif yakıt olarak LPG kullanımına izin verilmiştir. Bu yönetmelikten sonra, 28/5/1996 tarih ve 22649 sayılı Resmi Gazete'de sözkonusu Yönetmelik'in "Uygulama Usul ve Esaslarını" belirleyen bir tebliğ yayınlanmıştır. Bu tebliğ, günün ihtiyaçlarına uygun olarak 28/11/1998 tarih ve 23184 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan bir tebliğ ile yeniden düzenlemiş ve Dönüşüm yapan firmaların TSE'den "Hizmet Yeterlik Belgesi" almaları koşulu getirilmiştir. 

Sanayi Bakanlığı 1998- Haziran ayında almış olduğu yerinde bir kararla, LPG dönüşümü yapan firmalara "İmalat Yeterlik Belgesi" verilmesi yetkisini Makina Mühendisleri Odasına devretmiştir. Ayrıca, MMO'dan İmalat Yeterlik Belgesi alacak firmaların sözleşmeli mühendisleri tarafından hazırlanacak proje ve teknik belgeler ile araçların trafiğe kayıt ve tescili için gerekli evrakların onaylanması yetkisi de MMO'na verilmiştir. 

Bu yetki devri ile, halkın can ve mal emniyetini yakından ilgilendiren, araçlarda LPG dönüşüm işi kontrol altına alınmış, standart dışı dönüşüm KİT'lerinin yasadışı yollardan yurdumuza sokulması da önlenmiştir. 

LPG'nin araçlarda yakıt olarak kullanılmasına izin verilmesinden itibaren yurdumuzda hızlı bir dönüşüm başlamış ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğünce yayınlanan raporlara göre 1996 yılında 80.000 Ton, 1997 yılında ise 120.000 Ton LPG oto yakıtı olarak kullanılmıştır. 1997 yılında ülke bazında 2.873.000 Ton olarak gerçekleşen LPG tüketiminin yaklaşık %4'ünü oto yakıtı oluşturmuştur.